Vandaag, 25 november 2020, bestaat Het Nieuwe Kanaal in Leeuwarden 125 jaar. 1700 Meter kanaal van economisch grote betekenis, helemaal met de hand gegraven. Nooit geopend, gewoon in gebruik genomen. Tijd voor eerbetoon en van geblokkeerde vaarweg naar Leeuwarder Doorvaart.

Het Nieuwe Kanaal: handwerk! (Beeldbank HCL)

Een kanaal van 1700 meter lang en 30, 40 meter breed met het handje graven. Andere tijden. Op 25 november 1895 is Het Nieuwe Kanaal gereed. Om 08.00 uur in de ochtend wordt het laatste dammetje bij Schilkampen doorgestoken. Water in het kanaal en varen maar. Want dat was waar het om ging: een goede verbinding voor de steeds groter wordende scheepvaart. Populair wordt het kanaal zeker, in 1903 bijvoorbeeld passeren 16.664 schepen de bruggen en ze betalen allemaal 15 centen voor de doorvaart.

Levensader voor Leeuwarden

Het Nieuwe Kanaal toont het economisch belang van water voor Leeuwarden en Friesland aan. Transport over water was tot zo’n honderd jaar geleden veruit de belangrijkste transportader. Wegen en het spoor kwam pas mondjesmaat op eind negentiende eeuw. Leeuwarden kende aan de oostkant twee waterwegen, het drukbevaren Vliet en de Potmarge. Langs het Vliet was veel bedrijvigheid, pakhuizen en werfjes grensden aan deze levensader. Via de Potmarge werden voornamelijk tuinbouwproducten verscheept. Het vervoer met steeds grotere en motorisch aangedreven schepen vereiste bredere vaarwegen. De enige bruikbare oplossing was het graven van een nieuwe waterweg. Die zou moeten dienen als verbinding tussen de bestaande wateren van Groningen naar Lemmer. Na twaalf jaar gesteggel en voorbereiding ging in 1894 letterlijk de eerste spade de grond in. Met de hand werd 1.700 meter kanaal met een breedte van 30 tot 40 meter gegraven. Op 25 november 1895 werd het in gebruik genomen.

De doorvaart wordt geblokkeerd

Het Nieuwe Kanaal was van economisch levensbelang voor de stad en voor fabrieken zoals de Condens, Koopmans Meelfabriek en de Blikfabriek. Aan de Emmakade langs het kanaal verrezen prachtige woonhuizen van welgestelde burgers. Sommigen voeren zelfs met hun boot van huis naar hun kantoor in de binnenstad. De smeedijzeren Eerste en Tweede Kanaalsbrug vormden de poorten naar de stad. Schepen konden doorvaren via de Beursbrug en de Prins Hendrikbrug. Die laatste brug werd zoals bekend in 1969 vervangen door een vast exemplaar. De doorvaart is sindsien geblokkeerd. Doodzonde. Voor de beroepsvaart lijkt die doorvaart via de stad niet meer van belang, maar Leeuwarden mist nog steeds de goede ontsluiting voor de recreatievaart via de oost. Een doorvaart die een veilig alternatief biedt voor het Van Harinxmakanaal met haar steeds grotere, langere en bredere beroepsvaart.

Proosten op Leeuwarder Doorvaart

Het Nieuwe Kanaal als verbinding met het Van Harinxmakanaal is onder andere voor Royal  Koopmans Meelfabrieken en Friesland Campina nog steeds van groot belang. Het gedeelte de stad in, is vooral voor de recreatievaart van belang en uiteraard vormt het een prachtige ligplaats voor woonschepen.

Om 125 jaar Nieuwe Kanaal te vieren, was afgelopen zomer het evenement Leeuwarder Doorvaart gepland. Varend monumenten uit allerlei regio’s zouden via het Kanaal naar de binnenstad varen en historie en functie van het Kanaal zouden middelpunt zijn van aandacht en feest. Het mocht door corona helaas niet doorgaan; volgend jaar 2021 staat het alsnog op de kalender voor 24 en 25 juli. Dat belooft een feestje! Het evenement Leeuwarder Doorvaart vormt ook de start van een aanbrengtocht van varende monumenten naar Winschoten, waar een week later de jaarlijkse reünie van de behoudsvereniging Historisch Bedrijfsvaartuig plaatsvindt.

Bij het eren en vieren van 125 jaar Nieuwe Kanaal past het om de recreatieve doorvaart in Leeuwarden van west naar oost v.v. weer te benoemen. Het past in de toenemende aandacht voor en het economisch belang van recreatie en toerisme en op een leefbare binnenstad, het ziet op veiligheid voor de recreatievaart, het past bij de wens die er al is sinds de doorvaart in Leeuwarden is door geplaveid betons is geblokkeerd. Een proost op Leeuwarder Doorvaart!

25-11-1895, 08.00 uur – De doorbraak bij Schilkampen, het Niwuwe Kanaal stroomt vol (Beeldbank HCL)